Wat is tijd?

Stel dat je er toch aan raakt, wat dan?
Dan bots je op een nog veel grotere Heilige Koe, met name Materie. En daar mag zeker niet aan geraakt worden. Doe je het wel, wat dan? Dan valt de bodem onder onze materialische maatschappij weg. En dan? Vrije val? Ja, gedeeltelijk wel (1).
Conclusie: denk drie keer na voor je aan de Heilige Koe Materie raakt. En aan de vorige Heilige Koe - Tijd - raakt je best ook niet.

Mission impossible?

(Dit hoofdstuk kan je eventueel overslaan, voor wie hierin niet geïnteresseerd is).
Wat is tijd? Mission impossible? Vind je dat het een onmogelijke opdracht is om de vraag "wat is tijd?" te beantwoorden? Raar! Je leest de titel "wat is tijd?", meteen een flits "mission impossible" en je leest toch verder. Raar!
Even op doorgaan: de nieuwsgierigheid haalt het op "dit kan niet! Je komt er niet achter wat tijd is!". Nieuwsgierigheid - verwondering, goed zo! Meer nog: zonder nieuwsgierigheid boven "pure nuchterheid" te plaatsen kom een mens er inderdaad niet achter wat tijd is. De kern van de zaak is trouwens om er "achter" te komen. In de tijd staan, in, daar weten we alles van. Maar hoe komen we achter de tijd te staan? Of kunnen we beter spreken over buiten of boven de tijd staan?

Nog meer mission impossible, deze tekst is bedoeld én voor "nuchtere wetenschappers" én voor mensen die het niet zo begrepen hebben op "nuchtere wetenschap".
Drie zaken hieromtrent.

Nog meer mission impossible. De Belgische Nobelprijswinnaar wijlen Illya Prigogine * zei dat de wetenschap voortdurend met tijd werkt, maar dat in de wetenschap nergens omschreven staat wat tijd nu eigenlijk is (2).

Mission impossible? Of zal ik toch maar een poging wagen? Ik? Als ik het van mijn ik - mijn lagere, individuele persoon - moet hebben, dan kan ik er maar beter meteen mee stoppen.
We zien wel wat er door mij heen vloeit. Indachtig:

Oorzaak en gevolg

Aan de slag.
We starten bij oorzaak en gevolg.
Oorzaak en gevolg, een gekend fenomeen waar we constant mee te maken hebben. We zoemen er even op in. Al vlug merken we dat we het fenomeen veel minder kennen dan we wel denken.

Oorzaak en gevolg, twee zaken. Twee? Nee, drie. Er ligt nog iets tussen oorzaak en gevolg, waar we compleet aan voorbij gaan. Wat? Tijd.
Oorzaak en gevolg kunnen zo ver uit elkaar liggen dat we niet zien dat wat er op een bepaald ogenblik gebeurd eigenlijk een gevolg is van iets uit het verleden. Dit kan een ver verleden zijn, soms zelfs uit een vorig leven. Doordat we het verband niet zien gaan we de gebeurtenis meestal gaan beschouwen als toeval, wat het niet is.
Merk op dat de kern ook hier tijd is.

Tijd bevind zich tussen oorzaak en gevolg. Tijd kan je zien als de component die oorzaak en gevolg uit elkaar haalt. Waar is dat goed voor? Waarom is dit zo? Hierop komen we terug.

Een extraatje: in de kwantumfysica komt het vaak voor dat het gevolg, wat het weldegelijk is, vóór de oorzaak komt. Hoe kan dit? Ik geef er deze uitleg aan: 1. er is oorzaak, 2. er verstrijkt tijd, 3. er is het gevolg. Wij zijn ermee vertrouwd dat de tijd 'altijd' vooruit gaan. Dan hebben we oorzaak-tijd-gevolg. Maar wat als de tijd nu eens achteraan gaat? Dan hebben gevolg-tijd-oorzaak.

De deur van de tijd

Wanneer we even stilstaan bij het fenomeen tijd, dan komen we er al vrij snel achter dat er twee soorten tijd bestaan. We noemen ze "objectieve" en "subjectieve tijd".
Objectieve tijd is wat een klok aangeeft. Uit de Speciale Relativiteitstheorie (van Einstein) weten we dat we 'objectiviteit' met een korrel zout moeten nemen. (En uit de kwantumfysica weten we dat objectiviteit een illusie is).
Subjectieve tijd is hoe we tijd ervaren. In dit artikel gaat het altijd over subjectieve tijd, tenzij het uitdrukkelijk vermeld is.

Iedereen heeft wel eens de ervaring "is het al zo laat!". Zo laat, bvb. 16 uur, verwijst naar objectieve tijd. Dit is objectief. Ja, maar dan toch weer niet zo objectief.

"Is het al zo laat?". Waarom zijn we verbaasd? Omdat de subjectieve tijd - onze tijdservaring - niet overeen komt met wat we dachten dat het was.
Hier ligt een sleutel. Is tijd een constructie van ons denken? Of van ons bewustzijn?

Tijd om ... tijd? Die tijd, die kruipt overal tussen! Even bij stilstaan. Die tijd, die kruipt overal tussen ... bij volwassenen. Bij kinderen is dit niet zo. Ah zo? Waar ligt dan het verschil? Wat maakt het verschil? Ons (lagere, rationele) denken. Een kind handelt - bijvoorbeeld speelt - zonder na te denken.
Welke tijd is het die overal tussen kruipt? De subjectieve tijd, de tijdservaring.

Hier ligt er een zeer moeilijk iets, voor volwassenen toch. Wat is het probleem? Het denken kan zichzelf, het denken als geheel, niet waarnemen. Je kunt het een beetje vergelijken met de planeet aarde waarnemen. Wil je de aarde in zijn geheel zien, dan moet je ze verlaten. Het denken in zijn geheel kan je niet zien van uit, of via, ditzelfde denken. Wil je het wel zien, dan eruit stappen.
Uit het denken stappen? Oei, oei, oei! Angst! Mogelijks zelfs paniek. Bij het verlaten van het denken verliest het ego de controle. Vroeger konden we dit, toch voor diegenen die vroeger nog kind geweest zijn.
Het kind denkt niet, het leeft zorgeloos. Het denken is een gereedschap (4). Wanneer we het gebruiken voor wat het bedoeld is, is het oké.

Wanneer we het denken verlaten dan merken we die deur op, we weten - een innerlijk weten, waar we al dan niet bij kunnen - dat ze niet op slot is, we zien - innerlijk - dat ze op een kier staat. Meer nog we worden uitgenodigd om er binnen te gaan.
Wie of wat is "die deur". Het is ons bewustzijn.
Niet ons lagere bewustzijn, want dat is precies ons denken of het is er toch heel nauw mee verbonden, maar ons hoger bewustzijn.

Van uit ons hoger bewustzijn kunnen we zien dat tijd een fenomeen is. Net zoals duisternis niet bestaat, maar slechts een product is van ons denken (5), bestaat ook tijd - subjectieve tijd - niet. We ervaren het wel net zoals we duisternis ervaren. Duisternis ervaren is een ervaring, maar het is geen Waarheid want duisternis bestaat - objectief gezien - niet. Weer een verassing: we kunnen iets ervaren dat niet reëel is. Inderdaad! Ook hier: vanuit het denken kan je dit niet zien, alleen van uit hoger bewustzijn kan je zien dat een ervaring eigenlijk nooit realiteit is.
Wat is dan Realiteit? Omdat deze vraag te beantwoorden moet je niet alleen buiten het denken - het lagere bewustzijn - staan, maar ook buiten het hogere bewustzijn. Dit vereist een nog hoger bewustzijn, een staat van verlichting. Dit gaat - voor mij toch - te ver. Even een stapje terug. We kunnen - via ons gewone hogere bewustzijn - niet te weten komen wat Realiteit is, daar is nog hoger bewustzijn voor nodig. Wat we via ons - gewone - hogere bewustzijn wel kunnen weten is wat Realiteit niet is (6). Wat we wel kunnen zien is dat de tijdservaring - de subjectieve tijd - iets is dat zich in onze hersenen afspeelt, dat dit een puur mentaal fenomeen is, even echt als een roman. Het lezen van een roman is ook echt, maar het verhaal op zich is pure fictie, een verhaal die zich afgespeeld heeft in het brein van de auteur en dat zij of hij op papier gezet heeft.
Iets gelijkaardigs kan je zeggen van de tijd. De ervaring van tijd is echt, maar de - subjectieve - tijd is dit niet. (Subjectieve) tijd is onecht. Het probleem is dat het denken dit niet kan zien en, meer nog - ten gevolge van angst om de controle te verliezen - dan ook niet aanvaard. Het hoger bewustzijn ziet wel dat tijd geen Realiteit is. Tijd is even echt als een roman lezen. Het lezen is echt, maar de inhoud is fictie.

-teit

Het achtervoegsel -teit heeft vaak met tijd te maken. Waarom het dan anders geschreven is, is mij niet duidelijk. Een verbastering?

Enkele voorbeelden:

Wat is tijd? Waarom bestaat het?

Nu weten we nog niet wat tijd eigenlijk is. We weten wel al wat het niet is. Heel belangrijk, zo vaak onderschat.
We weten dat het geen Realiteit is.

Wat is het dan wel? Vroeger heb ik hieromtrent ook al eens een poging ondernomen. Ik probeer de beide teksten op elkaar af te stemmen, maar zo ver is het nog niet.

Zie ook de basistekst rond tijd

(1) Hierover gaat het artikel "Het coronavirus, de derde klokslag? ".

(2) Bron: gehoord tijdens een lezing van Fons Wils. Fons Wils heeft nog samengewerkt met Prigogine.

(3) Een mogelijke vertaling: verbeelding is belangrijker dan rationele kennis.

(4) Het lijkt mij wel nuttig om eens bij gereedschap stil te staan.

(5) Hier ga ik niet volledig op door.

(6) Duisternis bestaat niet, zie anti (Grieks)